Юнус – Пайғамбари Якрав

Китобе дар бораи он ки чӣ гуна мо ба Худо пайравӣ мекунем ва дили мо дар куҷо қарор дорад. Юнус ниятеро фош мекунад, ки метавон ба Худо хизмат кард, вале ҳамзамон нисбат ба баъзе одамон табъиз нишон дод. Худо тамоми халқҳоро дӯст медорад ва мехоҳад, ки ҳама Ӯро бишносанд.

Ин омӯзишро пайгирӣ кунед, то бубинед, ки нисбат ба дигарон — онҳое ки аз шумо фарқ доранд — чӣ гуна эҳсос доред.

Мақсади китоби Юнус

Китоби Юнус дар бораи даъвати Худо ба ҳаёти Юнус нақл мекунад. Ӯ паёмбари нохоҳ буд, зеро мебинем, ки Худо ӯро ба иҷрои амре даъват мекунад, аммо Юнус намехоҳад онро иҷро кунад. Оё паёмбар метавонад ба даъвати Худо итоат накунад? Мо мебинем, ки Юнус ба мо монанд аст — вақте Худо чизеро аз мо мехоҳад, вале дили мо дар он нест.

Ҳангоми мутолиаи китоби Юнус, чанд нуқтаи муҳим равшан мегардад:

 1. Худо нисбат ба одамоне, ки мо онҳоро дӯст намедорем, низ меҳрубон аст.

 2. Худо ҳамаи одамонро доварӣ мекунад, вале аксаран дар ҷойҳои ноумедона раҳм мекунад.

 3. Худо новобаста аз кирдори мо метавонад дигаронро доварӣ ё наҷот диҳад, вале Ӯ моро барои баракат додани дигарон истифода мебарад.

 4. Юнус ба мо монанд аст: мо низ метавонем бадгумонӣ ва нафрат дошта бошем, ки ба итоат ва ҳамдардии мо таъсир мерасонанд.

 5. Паёмбари Худо комил нест ва бегуноҳ ҳам нест. Худо паёмбарро на барои эҳтиром кардани шахсияти ӯ, балки барои иҷрои иродаи Худ истифода мебарад.

Юнус кист?

Мувофиқи Китоби Чорум Подшоҳон 14:25, Юнус аз Ҷат Ҳефер — минтақае дар қаламрави Забулун (нигаред низ ба Навиштаи Еҳӯшуа 19:13) — дар Подшоҳии шимолии Исроил буд. Аз ин рӯ, ӯ дар наздикии империяи Ашшур ба воя расидааст, ки пойтахташ Нинва буд.

24 Ва он чи дар назари Худованд бад буд, ба амал овард: аз ҳамаи гуноҳҳои Ёробъом ибни Набот, ки Исроилро гирифтори гуноҳ гардонида буд, дур нашуд. 25 Ӯ ҳудуди Исроилро аз даромадгоҳи Ҳамот то баҳри Аробо аз нав барқарор кард, бар тибқи каломи Худованд Худои Исроил, ки ба воситаи бандаи худ Юнус ибни Амиттай, набие аз Ҷат‐Ҳефар, ба забон ронда буд. 4 Подшоҳон 14:24-25, KM92

Китоби Юнус бо илҳоми Худо навишта шудааст ва имрӯз дар ихтиёри мост. Саволе барои бисёриҳо боқӣ мемонад: оё ин китобро худи Юнус навиштааст? Тафсилоти ин ҳикояро танҳо худи ӯ метавонист донад. Аммо баъзеҳо фикр мекунанд, ки шояд ӯ дар охир ҳамоно нохоҳ монд, пас чӣ гуна метавонист чунин китобро дар бораи худ нависад?

Бо вуҷуди ин, Каломи Худо бештар дар бораи амалҳои Худо нақл мекунад, на дар бораи муҳофизати паёмбари ноитоит. Ин китоб нишон медиҳад, ки Худо чӣ қадар меҳрубон аст — ва Юнус не. То вақте ки ба осмон бирасем, шояд дақиқ надонем, ки муаллифи китоб кист, вале он чи равшан аст — раҳмати Худо ҳатто нисбати одамони бисёр бадкор ва паёмбари нохоҳ.

Замони Юнус

Юнус дар давоми ё каме пеш аз замони подшоҳии Ёробъоми II (793–753 то милод) пешгӯӣ карда буд. Пеш аз ҳукмронии он подшоҳ, исроилиён аз ҷониби ашшуриён азоб мекашиданд, ва муваффақиятҳои ашшуриён бар зидди онҳо натиҷаи гуноҳҳои Исроил буданд (4 Подшоҳон 13:1–3).

1 Дар соли бисту сеюми Еҳӯош ибни Аҳазьёҳу, подшоҳи Яҳудо, Еҳӯоҳоз ибни Еҳу бар Исроил дар Сомария подшоҳ шуда, ҳафдаҳ сол подшоҳӣ кард. 2 Ва он чи дар назари Худованд бад буд, ба амал овард; ва аз паи гуноҳҳои Ёробъом ибни Набот, ки Исроилро гирифтори гуноҳ гардонида буд, рафта, аз онҳо дур нашуд. 3 Ва ғазаби Худованд бар Исроил аланга зад, ва онҳоро ба дасти Ҳазоил, подшоҳи Арам, ва ба дасти Бин-Ҳадад ибни Ҳазоил ба тамоми айём супурд. (4 Подшоҳон 13:1–3, KM99).

Баъзе муаррихон замони заъфияти Ашшурро дар тӯли сӣу шаш сол (781–745 то милод) мебинанд, ки дар он салтанати Ашшур амалан фалаҷ шуда буд. Эҳтимол маркази қудрат танҳо Нинева ва баъзе минтақаҳои наздик буд. Исён ва муқовимат ба раҳбарони заъифи он замон гуруснагиро барои навсозӣ ба вуҷуд овард. Инчунин, гуруснагие, ки дар таърихи музмини Ашшур аз соли 765 то 759 зикр шудааст, эҳтимол ба кушодагии мардуми Ашшур барои қабули эълони доварии Юнус мусоидат кард.

Ин воқеаҳои таърихӣ замина фароҳам оварданд ва мардумро барои қабул кардани паёми Юнус аз ҷониби Худо омода карданд.

Пас аз ин давра, Тиглат-Пилесар III (745–727 то милод) дар Ашшур ҳукмронӣ карда, бартарии Ашшуриёнро барқарор намуд ва қисматҳои шимолии Исроилро ишғол кард (4 Подшоҳон 15 ва 16). Баъд аз ӯ, подшоҳи навбатӣ Шалмонасари V (727–722 то милод) дар соли 722 то милод шаҳри Сомарияро фатҳ намуд ва сокинони онро бадарға кард (4 Подшоҳон 17).

Дар ҳамин давра марҳамати Худо ба мардуми шарири Ашшур зоҳир шуд. Тавбаи онҳо дар Нинева самимӣ буд, вале кӯтоҳмуддат. Агар Юнус мисли Худо дилсӯзӣ медошт, чӣ мешуд? Тавба танҳо оғози муносибат бо Худо аст, вале мебинем, ки дар ин вазъият ҳеҷ таълимот ва пайравии минбаъда сурат нагирифт.

Ашшуриён ва Ниневиён кистанд?

Шоҳигарии Ашшур дар соли 721 то милод минтақаи шимолии Исроилро ишғол кард. Мо медонем, ки Нинева дар соли 612 то милод аз ҷониби бобилиён хароб карда шуд. Бинобар ин, мавъизаи Юнус як лаҳзаи тавба барои ин мардум буд. Эҳтимол аст, ки паёми Юнус ба як ё ду насл расид, аммо тавба пас аз рафтанаш боқӣ намонд.

Муаррихон мегӯянд, ки ин давра барои Ашшур давраи парокандагӣ ва заъф буд. Аҳамият диҳед, ки дар матн «подшоҳи Нинве» (3:6) гуфта мешавад, на «подшоҳи Ашшур». Ин нишон медиҳад, ки давлатҳои шаҳр ҳангоми сафари Юнус бартарӣ доштанд. Ҳамин тавр, ҷадвали вақт чунин аст: Юнус ба мардуми Нинева мавъиза мекунад, баъд аз як насл онҳо Исроилро ишғол мекунанд. Тақрибан 100 сол пас аз ин, Бобил Ашшурро ишғол мекунад.

Баррасии китоби Юнус

Ин китоб аз исёни Юнус бар зидди даъвати Худо нақл мекунад, инчунин бозгашти Худо ба ӯ ва наҷоти Юнусро аз шиками моҳӣ. Сафари кутоҳи Юнус ба Нинева барои мавъизаи доварӣ, вокуниши мардуми Нинева ва тавба кардани онҳо, инчунин норизоии Юнус аз ҷавоби мардуми Нинева ва раҳмати Худованд ба он мардумро дар бар мегирад. Дар анҷом, Юнус барои растание, ки барояш соя дод, дилсӯзӣ мекунад, вале барои одамон — не, ва Худо ба ӯ таълим медиҳад.

Исо ва китоби Юнус

Исо ба дурустии таърихии Юнус шаҳодат медиҳад. Ӯ эҳёи худро бо Юнус алоқаманд медонад (Матто 12:40). Баъзеҳо метавонанд фикр кунанд, ки Исо танҳо ҳаёти Юнусро ҳамчун намунае барои эҳёи ояндааш истифода кардааст, аммо ба таври возеҳ Исо Юнусро пайғамбар ва воқеаҳои китобро ҳақиқӣ мешуморад. Дар ояти навбатӣ (Матто 12:41), ӯ маликаи Саборо низ зикр мекунад, ки назди Сулаймон омад. Аз ин бармеояд, ки Исо ҳақиқати таърихии китоби Юнусро тасдиқ мекунад.

38 Он гоҳ баъзе аз китобдонон ва фарисиён ба ҷавоб гуфтанд: «Эй Устод! Мехоҳем аломате аз Ту бубинем». 39 Дар ҷавоби онҳо гуфт: «Насли шарир ва зинокор аломате металабад: ва ба вай, ҷуз аломати Юнуси набӣ, аломате дода нахоҳад шуд; 40 Зеро, чунон ки Юнус се шабонарӯз дар шиками моҳӣ
буд, Писари Одам низ се шабонарӯз дар оғӯши замин хоҳад буд. 41 Мардуми Нинве дар рӯзи доварӣ бо ин насл бархоста, онро маҳкум хоҳанд кард, зеро ки онҳо бо мавъизаи Юнус тавба карданд; ва инак, дар ин ҷо Шахсе аз Юнус бузургтар аст. 42 Маликаи Ҷануб дар рӯзи доварӣ бо ин насл бархоста,
онро маҳкум хоҳад кард, зеро ки вай барои шунидани ҳикмати Сулаймон аз ақсои замин омад; ва инак, дар ин ҷо Шахсе аз Сулаймон бузургтар аст.

Аломати пайғамбар Юнус (Матто 12:38-42)

Аз тафсири точикӣ: 12:38 Новобаста ба ҳамаи муъҷизаҳое ки Исо ба амал овард, китобдонон ва фарисиён беҳаёёна аз Ӯ аломат талаб карда, бо ин изҳор менамуданд, ки агар Ӯ Масеҳ буданашро исбот кунад, онҳо бовар мекунанд. Аммо дурӯягии онҳо аён буд. Агар онҳо ин қадар муъҷизаҳоро дида, боз ҳам бовар накарда бошанд, пас оё бо дидани боз як муъҷиза боварӣ ҳосил мекунанд? Барои бовар кардан аломат талаб кардани одам ба хости Худо мувофиқ нест. Чунон ки Исо ба Тумо гуфт: «Хушо касоне ки надида, имон меоваранд» (Юҳ. 20,29). Барои Худо, дидан пас аз бовар кардан меояд.

12:39 Худованд ба онҳо чун ба насли бад ва зинокор муроҷиат мекунад. Бад, барои он ки онҳо дидаву дониста Масеҳи худро дидан намехостанд; зинокор, барои он ки онҳо рӯҳан ба Худои худ вафодор набуданд. Худо – Офарандаи онҳо, Шахсияти беҳамто, ки дар Ӯ Илоҳияти мутлақ ва табиати комили инсонӣ бо ҳам пайвастаанд, дар байни онҳо истода, гап мезад, ва онҳо боз ҷуръат карда, аз Ӯ аломат талаб мекарданд!

12:40 Ӯ бе муҳокимарониҳои зиёд ба онҳо ҷавоб дод, ки ба онҳо ғайр аз аломати Юнуси пайғамбар ҳеҷ гуна аломати дигаре дода намешавад, ва марги Худ, дафншавӣ ва растохези Худро дар назар дошт. Он чи Юнус аз сар гузаронд, ҳангоме ки вайро моҳӣ фурӯ бурд ва сипас қай кард (Юнус 1,17; 2,10), тимсоли азобҳо ва растохези Худованд буд. Аз мурдагон бархостани Ӯ аломати ниҳоӣ ва олитарин дар хизмат ба халқи Исроил хоҳад буд. Худованди мо пешгӯӣ кард, ки чунон Юнус се шабонарӯз дар шиками моҳӣ буд, Писари Одам низ се шабонарӯз дар оғӯши замин мешавад. Мушкилие ба миён меояд. Агар, чунон ки бовар мекунанд, Исо рӯзи ҷумъа пас аз нисфирӯзӣ дафн карда шуда, пагоҳии рӯзи якшанбе зинда шуда бошад, пас чӣ гуна метавон гуфт, ки Ӯ се шабу се рӯз дар қабр буд?

Ҷавоб чунин аст: Мувофиқи ҳисоби яҳудиён, ҳар гуна қисми шаб ё рӯз давраи анҷомёфта ҳисобида мешавад. «Рӯзу шаб як onah-ро ташкил медиҳанд, ва қисми onah монанди бутун аст» (зарбулмасали ибрӣ).
12:41 Исо бо ду муқоиса гуноҳи роҳбарони яҳудиро нишон дод. Аввалан, бутпарастоне ки дар Нинве мезистанд, афзалияти камтаре доштанд ва бо вуҷуди ин, мавъизаи пайғамбари мусофир Юнусро шунида, бо пушаймонии зиёд тавба карданд. Онҳо дар рӯзи доварӣ бармехезанд, то ки одамони дар замони Исо мезистаро маҳкум кунанд, чунки Онеро ки аз Юнус бузургтар аст, – Писари таҷассумёфтаи Худоро, қабул накарданд. (Тафсири Навиштаи Муқаддас барои масеҳиён, 72).